فیدیک با چه هدفی پایه گذاری شد؟
فیدیک به عنوان نماینده مهندسین مشاور در سطح جهان شناخته می شود که نقش آن ترقی دادن منافع و مصالح کسب و کار شرکت هایی است که خدمات فکری و تکنولوژی -محور را در زمینه ساخت و محیط زیست ارائه می دهند.
قالب قراردادهای فیدیک
- فیدیک بیشتر با فعالیت خود در زمینه تهیه پیش نویس قالبی استاندارد از شرایط قراردادهای صنعت ساخت و ساز در جهان، به خصوص پروژه هایی با مبلغ پیمان بالا که با مشارکت بانک های توسعه جهانی تامین اعتبار می شود، شناخته شده است.
- هدف این قالب های استاندارد، تعریف روابط قراردادی بین طرفین و تقسیم ریسک بین کارفرما و پیمانکار می باشد. فیدیک اظهار می کند که قراردادهای ایشان ریسک ها را به صورتی منصفانه به طرفی از طرفین قرارداد تخصیص می دهد که توانایی و ظرفیت تحمل و کنترل آن را دارا باشد.
- نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که قالب های قراردادی فیدیک نقطه شروع یک قرارداد ساخت را مهیا می سازد. به طور معمول با توجه به مشخصات ویژه هر پروژه و همچنین نیاز طرفین قرارداد، شرایط قراردادهای فیدیک ممکن است اصلاح گردد.
انواع قالب های قراردادی فیدیک
قالب های قراردادی برای بازه وسیعی از انواع پروژه ها پیش نویس شده اند. قالب های اصلی با توجه به رنگ پوشش کتاب مربوطه متمایز شده اند. انتخاب قالب بستگی به نوع پروژه خواهد داشت. به طور خلاصه:
- پروژه های ارزان یا سریع – کتاب سبز (فرم قراردادهای کوتاه)
- طرح کارفرما (پروژه های مرسوم) – کتاب قرمز
- طرح کارفرما (تامین سرمایه از سوی بانکهای توسعه چند جانبه) – کتاب صورتی
- طرح پیمانکار (پروژه های مرسوم) – کتاب زرد
- پروژه های EPC / کلید در دست – کتاب نقره ای
- پروژه های طراحی، ساخت و بهره برداری – کتاب طلایی
کتاب سبز – قراردادهای کوتاه
این کتاب حاوی قالب پیشنهادی برای قراردادهای مهندسی و ساخت است که یا مبلغ پیمان آن پایین است و یا مدت قرارداد. فیدیک راهنمایی را تدوین کرده که می تواند برای قراردادهای با مبلغ کمتر از ۵۰۰,۰۰۰ دلار و یا مدت پیمان کمتر از ۶ ماه بکار رود. به هر حال کتاب سبز می تواند برای قراردادهای با کار ساده و یا تکراری مناسب باشد.
اگر چه در این نوع از قراردادها پیمانکار آنچه که از سوی کارفرما طراحی گردیده را اجرا می کند، اما معمولاً این مورد که طراحی توسط کارفرما یا پیمانکار انجام شود اهمیتی نخواهد داشت.
کتاب قرمز – شرایط قراردادهای ساخت و کارهای مهندسی (طراحی از کارفرما)
در سال ۱۹۵۷ اولین نسخه از قالب اصلی کتاب قرمز منتشر گردید. این مجلد در چهار نسخه مورد ویرایش و اصلاح قرار گرفت. سپس در سال ۱۹۹۹ فیدیک مجموعه ای جدید از قالب های استاندارد قراردادی از جمله نسخه جدید کتاب قرمز، که جایگزین نسخه اصلی آن گردید، منتشر کرد. کتاب قرمز قالب پیشنهادی فیدیک است برای قراردادهای ساخت و مهندسی که کارفرما مسئول طراحی آن است. در واقع فیدیک مدعی است که کتاب قرمز بیشترین استفاده را در سطح جهان برای قراردادهای بین المللی دارد.
ویژگی کلیدی شرایط قراردادی در کتاب قرمز آن است که پرداختها بر اساس صورت وضعیت (مستندی که مصالح، کار انجام شده و دیگر هزینه ها لیست می شود) انجام می شود. اگرچه پرداختها می تواند بر اساس مبلغ ثابت (Lump Sum) صورت پذیرد.
کتاب قرمز توسط گروه مهندسین مشاور (شخص سوم) تهیه گردیده و نه از بدنه کارفرما و یا پیمانکار. این کارشناسان مسئول پایش پروژه های عمرانی (مطلع ساختن کارفرما از شرایط کارگاه و تغییر رویه کار به صلاحدید کارفرما) و بررسی پرداختها و صورت وضعیتها می باشند.
کتاب صورتی
این کتاب نسخه دیگری از کتاب قرمز است. پیش نویس این کتاب جهت کاربرد در پروژه هایی که توسط بانک های توسعه چند جانبه تامین اعتبار می شود، تهیه گردید. این بانکها موسسات فراملی از جمله بانک جهانی می باشند. زمانی که پروژه توسط یکی از این موسسات تامین اعتبار می شود ولی کارفرما مسئولیتی در قبال طراحی ندارد، طرفین قرارداد نمی بایست از کتاب صورتی استفاده کنند، بلکه می بایست یکی دیگر از فرم های قراردادی فیدیک را مورد اصلاح قرار داده و از آن استفاده کنند.
پیش از انتشار کتاب قرمز، موسسات فوق الذکر برای پروژه هایی که سرمایه گذاری آن را بعهده داشتند، شرایط عمومی فیدیک را مورد اصلاح قرار می دادند. نتیجه مذاکره ما بین فیدیک و MDB، پیش نویس کتاب صورتی بود که از ترکیب شرایط قراردادی فیدیک و اصلاحات اعمال شده از سوی MDB حاصل گردید.
کتاب زرد – شرایط قراردادهای طرح و ساخت پروژه های الکتریکال، مکانیکال و ابنیه (طرح از پیمانکار)
این نوع از قرارداد در پروژه هایی استفاده می شود که در آن پیمانکار مسئولیت بخش اعظمی از طراحی را بعهده دارد. به بیان دیگر پیمانکار با توجه به مشخصاتی از پروژه که مد نظر کارفرما می باشد طراحی با جزئیات را بانجام می رساند. کاربرد کتاب زرد در پروژه های ابنیه و دیگر کارهای مهندسی بر اساس طرح و ساخت مرسوم است.
کتاب زرد، قرارداد پروژه مبلغ ثابت است که پرداختها در آن بر اساس مراحلی که توسط مهدس مشاور تایید می گردد انجام می پذیرد (مانند کتاب قرمز که در آن مهندس مشاور پروژه را نظارت می کند). همچنین پیمانکار ضامن حسن انجام کار پروژه می باشد.
کتاب نقره ای – شرایط قراردادهای EPC / کلید در دست
کتاب نقره ای برای پروژه های EPC (مهندسی، تهیه و اجرا) تدوین گردیده است. این پروژه ها نیازمند پیمانکاری هستند که تاسیسات یک پروژه را به طور کامل برای بهره برداری کارفرما احداث کند (عملاً منظور از کلید در دست، این است که بعد از تکمیل پروژه، کارفرما فقط با چرخاندن یک کلید می تواند بهره برداری را آغاز نماید). این نوع قراردادها تمامی مسئولیتهای طراحی و ساخت پروژه را بر دوش پیمانکار می گذارد.
کتاب نقره ای در قراردادهایی که اطمینان از مبلغ پیمان و همچنین تاریخ تکمیل پروژه اهمیت دارد مورد استفاده قرار می گیرد. کتاب نقره ای به کارفرما اجازه می دهد اطمینان بیشتری از هزینه های پروژه (از جمله زمان و ریسک هزینه های مفروض از سوی پیمانکار)، نسبت به قرارداد کتاب زرد، حاصل کند.
کتاب نقره ای همچنین ممکن است برای پروژه های BOT (ساخت، بهره برداری و واگذاری) با سرمایه گذاری بخش خصوصی مورد استفاده قرار گیرد. در این پروژه ها، کارفرما مسئولیت طراحی، ساخت، نگهداری و بهره-برداری را بعهده پیمانکار می گذارد.
در قرارداد کتاب نقره ای مهندسین مشاور وجود نداشته و مسئولیتهای آن بعهده کارفرما می باشد. مشابه کتاب زرد پیمانکار ضامن حسن انجام کار پروژه می باشد.
کتاب طلایی – شرایط قراردادهای طراحی، ساخت و بهره برداری
فیدیک اظهار می کند که کتاب طلایی جهت کمینه کردن ریسک تخریب ناگهانی پس از تحویل پروژه، بدلیل طراحی غلط، اجرای ضعیف و یا مصالح بی کیفیت تدوین گردیده است. به همین جهت این کتاب در جایی مناسب است که بهره برداری و نگهداری طولانی مدت است. پیمانکار می بایست بهره برداری و نگهداری پروژه تکمیل شده را به نمایندگی از کارفرما برای مدت زمان عمدتاً ۲۰ سال از زمان اخذ گواهی راه اندازی، که در پایان پروژه صادر می گردد، بعهده گیرد. در طول این ۲۰ سال پیمانکار می بایست به اهدافی دست یابد و در پایان این مدت پروژه می بایست تحت شرایط مورد توافق طرفین به کارفرما واگذار گردد.
در طول این ۲۰ سال کارفرما مالک تمامی تاسیسات، تجهیزات و ابنیه پروژه بوده ولی پیمانکار با ریسک خود بهره برداری از آن را عهده دار است. در هر حال پیمانکار مسئولیتی از بابت سرمایه گذاری پروژه و یا تضمین موفقیت آن در بلند مدت ندارد.
کتاب آبی – شرایط قراردادهای احیای زمین
فیدیک اظهار می کند که کتاب آبی برای تمامی انواع کارهای احیا و خشک اندازی زمین و همچنین ساخت و سازهای جانبی مناسب می باشد. معمولاً تحت شرایط چنین قراردادی، پیمانکار پروژه را بر اساس طراحی کارفرما اجرا می کند. به هر حال این فرم از قرارداد می تواند در پروژه هایی که طراحی آن توسط پیمانکار انجام می شود نیز به کار برده شود.
کتاب سفید – قرارداد خدمات مشاور
این نوع از قرارداد مستقیماً مربوط به عملیات عمرانی نیست بلکه جهت منصوب کردن مشاور برای ارائه خدماتی چون مطالعات توجیه اقتصادی طرح، نظارت بر پروژه و مدیریت آن بکار می رود. کتاب سفید معمولاً اساس توافق بین مشاور و کارفرما، در راستای قراردادهای عملیات عمرانی فیدیک می باشد.
شرایط قراردادهای فرعی عملیات عمرانی
برای این نوع از قرارداد، برعکس قراردادهای فوق، رنگی تخصیص در نظر گرفته نشده است. این نوع قرارداد از سوی فیدیک برای قراردادهای جنبی پیشنهاد می شود که به همراه کتابهای قرمز، زرد، نقره ای و طلایی (که در بالا شرح آن گفته شد) مورد استفاده قرار می گیرد.
